Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566)

Osmanlı İmparatorluğu'nun hakiki yapısını, idari, iktisadi ve içtimai bünyesini ve müesseselerini meydana çıkartmak bakımından mevcut eserler yanında arşiv belgelerinin de büyük bir önem taşıdığı bilinmektedir. Arşiv belgeleri içerisinde ise, ihtiva ettikleri fevkalade orijinal malumat itibariyle Tapu-Tahrir Defterlerinin ayrı bir ehemmiyeti vardır. İleride, daha geniş çapta yapılacak araştırmalara sağlam bir zemin hazırlanabilmesi için bu belgelerin tetkik edilip değerlendirilmesi lazımdır. Bugüne kadar bahis konusu defterlere dayanarak meydana getirilen eserlerin sayısı çok azdır. Halbuki Anadolu'nun henüz işlenmemiş birtakım meselelerinin açıklığa kavuşturulabilmesi, bu kabil çalışmaların daha da çoğaltılması ile mümkün olacaktır.

İşte, biz de, yukarıdaki mülahazaları göz önünde bulundurmak suretiyle Kemah ve civarının 1516-1591 tarihleri arasındaki idari, iktisadi ve içtimai durumunu, muhtelif tarihlerde tertip edilmiş dört mufassal Tahrir Defterine dayanarak incelemek gayesini güttük. Bu defterlerden elde ettiğimiz bilgileri mukayese yolu ile değerlendirmeye çalşarak özellikle Kemah Sancağı dahilindeki iskan yerleri, nüfus durumu, şehirlerdeki tarihi eserler, ekonomik gelişme, Osmanlı timar sisteminin bölgedeki uygulaması üzerine durduk. Sancak kanunnamelerinin yanısıra Osmanlı vergi sistemine ait çeşitli eserlerden de faydalanmak suretiyle, reayadan, mahsullerden ve ticari mallardan alınan vergileri inceledik ve bunları, tablolar halinde gösterdik. Bu arada, sancak dahilinde mevcut köylerden tesbit edebildiklerimizi, yine tahmini olarak sancak, kaza ve nahiye sınırlarını, bir harita üzerinde göstermeye çalıştık.