Hadis Rivayetinde Bağlam

Bir hadisin sahabeden tâbiûna geçiş hikayesi çoğu zaman o rivayette yer alan ancak yeterince dikkat çekmeyen ayrıntılardandır. “Sebebü îrâdi’l-hadîs” olarak adlandırılan bu duruma dair örneklerin sistematik olarak incelenmesi, döneme ilişkin birçok bilgilerin yanı sıra hadis rivayeti hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Hadislerin 1/7. asırda sahabîler (veya tâbiûn) tarafından aktarılmasına sebep olan şey, ilgili hadisin rivayet bağlamı hakkında oldukça önemli bilgiler içerir. Bundan dolayı sebebü îradi’l-hadîsin, 1/7. asır hadis rivayetini anlamadaki fonksiyonunu ortaya koymak ve buralardan elde edilen bilgilerle söz konusu asrın yapısını anlamak önem arz eder.

Bu kitapta hadis tarihinin en önemli zaman dilimlerinden olan birinci hicrî asır, sebebü îrâdi’l-hadîs olgusu üzerinden derinlemesine incelenmiştir. Bu asırdaki rivayet olgusunun daha net anlaşılması için “sistemli hadis rivayeti”, “ihtiyaca binaen hadis rivayeti” ve “yarı sistemli hadis rivayeti” kavramları ilk defa olmak üzere kullanılmıştır. Kitap, ilk asırdaki hadis rivayetine bağlamı içinde bakılmasını teklif ettiğinden dolayı, bir hadisin rivayetinin arka planında isnatlarda isimlerin peş peşe sıralanmasından çok daha fazlasının bulunduğunu ileri sürmektedir. İlk asırdaki hadis rivayeti bu gözle okunduğunda gözden kaçan birçok önemli anekdotun dönem hakkında çeşitli bilgiler verdiği görülecek, hatta hadis rivayetinde psikolojik unsur veya hadis rivayetinde yerellik gibi şimdiye kadar pek dikkat çekilmeyen başlıkların ortaya çıkabildiği müşahede edilecektir.