10. Asırda İslam Coğrafyası

Bu kitap İslâm coğrafyacılığının altın çağı olan X. yüzyıl coğrafyacılarından Nusaybinli Ebu’l Kasım İbn Havkal’in Sûrat el-Arz (Yer’in Haritası) adlı eserinin tercümesidir.

Eseri İslâm dünyasının tam bir ayrıntılı coğrafyasıdır. Ancak teknik bir coğrafyadan ziyade bir seyahat kitabıdır. Anlattığı bölgelerin hudutlarından, şehirlerinden, yollarından, limanlarından, dağlarından, nehirlerinden, göllerinden şehirlerarası mesafelerden, ticaretten, yetiştirilen, imal edilen ürünlerden, vergilerden bahseder. Fiyatları verir. İnsanların ahlaklarından, din ve mezheplerinden bahseder. Şehirleri anlatırken, halkından, önemli binalarından, cami, kale, hükümet binası, hapishane gibi kurumlardan, çarşılarından bahseder.

“Bu kitabı telif etmeye, haritalarını çizmeye sevk eden husus şudur: Ben küçük yaştan beri coğrafya kitaplarını okumaya, ülkeler arasındaki mesafeleri, bu ülkelerdeki mezhepleri-dinleri, yolları öğrenmeye, bu konulardaki bilgileri kavramaya meraklıydım. Gençliğimin başında bu konularda yazılmış kitapları, meşhur eserleri okudum. Coğrafyaya dair insanı tatmin eden bir kitap, otorite kabul edilen bir harita görmedim. İşte bu husus beni bu kitabı yazmaya coğrafya konusunda sözler söylemeye sevk etti….”

“7 Ramazan 331/15 Mayıs 943 Perşembe günü Medinet el-Selam (Bağdad)’dan yolculuğum başladı… O derece de yolculuk yaptım ki, baştanbaşa yeryüzünü dolaştım. Yeryüzünde güneşin kirişini kestim. (Her yere gittim.)… İslâm ülkelerini iklim iklim (ülke ülke) bölge bölge, kûre kûre (sancak, sancak), amillik amillik (vergi bölgesi)  anlattım.”